"ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΗ ΕΥΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ", κείμενο της Νίκης Βλασσιώτου - Παπαδάκη (με αφορμή την έκθεση 'Salus Patrie' επιμέλειας Αθηνάς Σχινά) Με αφορμή τη συμμετοχή του ζωγράφου Δημήτρη Αναστασίου στην ομαδική έκθεση «Salus Patriae» που διοργανώνει η επιμελήτρια Αθηνά Σχινά στο Ίδρυμα Κυδωνιέως της Άνδρου, η διευθύντρια της Αίθουσας Τέχνης «Καπλανών 5» Νίκη Βλασσιώτου - Παπαδάκη παρουσιάζει συνοπτικά την δουλειά του καλλιτέχνη. Ήδη από την πρώτη του ατομική έκθεση το 2009 στην Αίθουσα Τέχνης Καπλανών 5 με τίτλο «Πίνακες που αναπαριστούν πίνακες», ο Δημήτρης Αναστασίου έδειξε καθαρά την πρόθεσή του να προσεγγίσει και να πραγματευτεί την ζωγραφισμένη εικόνα με σοβαρότητα, με προσήλωση στην τεχνική αρτιότητα και στην καλλιτεχνική πραγμάτωσή της μέσω πολυεπίπεδων νοηματοδοτήσεων και ανανοηματοδοτήσεων, προκειμένου να μη στήσει μόνο μια απλή παρουσίαση της καλλιτεχνικής του εργασίας, αλλά μια ολοκληρωμένη εικαστική πρόταση. Στην εν λόγω έκθεση πραγματεύτηκε το οντολογικό «πρόβλημα» του έργου τέχνης μέσω μιας σειράς trompe l’ oeil (ψευδαισθητικών) πινάκων, οι οποίοι ενσωμάτωναν διερωτήματα οντολογικής φύσης σε σχέση με το έργο τέχνης και σε σχέση με το βλέμμα τόσο του θεατή όσο και του ίδιου του δημιουργού – τον τρόπο πρόσληψης της εικόνας και της αξίας της, του περιεχομένου της, του νοήματός της και της λειτουργίας της. Παιχνίδι με τη λέξη "πίνακας" Εννοιολογικός άξονας της έκθεσης ήταν το παιχνίδι με τη λέξη «πίνακας» που χαρακτηρίζει παράλληλα τους πίνακες ζωγραφικής αλλά και χρηστικά αντικείμενα όπως τους πίνακες ανακοινώσεων, τους πίνακες σχολικών αιθουσών, τους πίνακες του ηλεκτρικού κτλ. Αυτούς τους δεύτερους μετέτρεψε ο Αναστασίου σε πίνακες ζωγραφικής, αποδίδοντάς τους με παραπλανητική αληθοφάνεια και πλήρη αναπαραστατική ακρίβεια, δημιουργώντας μία καρποφόρα σύγχυση . Ο ζωγράφος, μέσα από την προσπάθειά του να κατανοήσει τι είναι η ζωγραφισμένη εικόνα ειδικότερα και το έργο τέχνης γενικότερα, ανέτρεξε με τις αναφορές του στην ιστορία της (δυτικής) ζωγραφικής, από τους Φλαμανδούς Πριμιτίφ μέχρι και τον τηλεοπτικό ζωγράφο Bob Ross, με ενδιάμεσες στάσεις στην μπαρόκ ζωγραφική, στον μοντερνισμό και στον μεταμοντερνισμό. Εισαγωγικό έργο σε εκείνη την έκθεση ήταν το σχέδιο «Αναφορά σε δύο Ιταλούς: Caravaggio – Fontana», το οποίο προϊδέαζε εύγλωττα τον θεατή για το περιεχόμενο ολόκληρης της ενότητας που θα τον ανάγκαζε –ως άλλον άπιστο Θωμά- να αναζητήσει την "Εξιστορημένες εικόνες" Με ίδια την βασική του προβληματική σε σχέση με την λειτουργία της ζωγραφισμένης εικόνας, ο Δημήτρης Αναστασίου πραγματεύτηκε στην δεύτερη ατομική του έκθεση με τίτλο «Εξιστορημένες Εικόνες» κάτι πιο συγκεκριμένο: τους όρους μιας αναπαραστατικής, αφηγηματικής-συμβολικής ζωγραφικής. Αναλογιζόμενος ότι σε προ- τεχνολογικές εποχές η ζωγραφική ήταν, εκτός των άλλων, ο τρόπος να ειπωθεί μια ιστορία με εικόνες - «κάτι σαν ακίνητο σινεμά ή Ακινηματογράφος», ο καλλιτέχνης έθεσε ως θέμα του αν και με ποιον τρόπο μπορεί και σήμερα να λειτουργήσει η ζωγραφική αφηγηματικά, προτείνοντας έναν διαφορετικό τρόπο πρόσληψης μιας ιστορίας η οποία να μην λειτουργεί με φιλολογικούς ή κινηματογραφικούς, αλλά με εικαστικούς όρους. Η ενότητα «Εξιστορημένες Εικόνες» αποτελείται από δέκα πίνακες- αυτοτελή επεισόδια μιας συνεχόμενης αφήγησης, μιας ιστορίας με συγκεκριμένους πρωταγωνιστές. Αλλά δεν πρόκειται για πίνακες που εικονογραφούν μια ιστορία, αλλά για πίνακες που μπορούν να εξιστορηθούν, να γίνουν μικρές αφηγήσεις συμβολικές, όχι μόνο επειδή ο ζωγράφος χρησιμοποιεί σύμβολα, αλλά κυρίως επειδή, προκειμένου να ολοκληρωθεί η αφήγηση, απαιτείται η συμβολή του θεατή. Κατά αυτόν τον τρόπο, ο Αναστασίου ορίζει και πάλι το βλέμμα του θεατή ως δομικό στοιχείο ολοκλήρωσης και νοηματοδότησης των εικόνων του, συνεχίζοντας με διαφορετικό τρόπο την λογική της πρώτης του έκθεσης. Τρία έργα αυτής της ενότητας που εκτέθηκε στην Αίθουσα Τέχνης «Καπλανών 5» τον Απρίλιο του 2012, παρουσιάζονται στην φετινή έκθεση του Ιδρύματος Κυδωνιέως. Σχέδια Άλλοτε καμωμένα με ένα απλό μολύβι και άλλοτε με ξυλομπογιές, άλλοτε στοχαστικά και άλλοτε χιουμοριστικά, πάντοτε όμως φτιαγμένα με προσήλωση στην αρτιότητα και με έμφαση στην λεπτομέρεια, τα σχέδια του Δημήτρη Αναστασίου καλύπτουν ένα ευρύ θεματολογικό και υφολογικό φάσμα. Στους εννοιολογικούς, κυρίως, «Συσχετισμούς», η αναπάντεχη αλλά υπαρκτή σχέση επιφανειακώς άσχετων μεταξύ τους αντικειμένων εμπλέκει στο έργο τον θεατή, καθώς του ζητά να συλλογιστεί τόσο τα πράγματα, όσο και τις εικόνες τους με νέους όρους. Στο «Φλαμανδικό Όνειρο» συστήνεται ένας χώρος ονειρικά χροιασμένος, αλλά κατ’ ουσίαν συμβολικός και αφηγηματικός, ο οποίος επιτρέπει συναντήσεις αταίριαστων προσώπων και πραγμάτων, με αποτέλεσμα σημασιολογικές ανατροπές και εύγλωττα υπονοούμενα τόσο σε σχέση με τον πολιτισμό γενικότερα όσο και με την τέχνη ειδικότερα. Με παρόμοιο τρόπο λειτουργεί και η κρύφια αφήγηση του «Θανάτου στη Φλωρεντία», ενώ τα «Πρόσωπα», η ενότητα με τα μεγάλα ασπρόμαυρα πορτρέτα διαφορετικών ανθρώπων της κοινωνίας μας, καταπιάνεται με το κατά πόσο μπορεί ένα ζωγραφικό πορτρέτο να δείξει τι χωρίζει και τι ενώνει μια σειρά πρόσωπα απογυμνωμένα από τα γνωρίσματα που τα καθιστούν κοινωνικές οντότητες. Στα σχέδια αυτά, που είναι αυτοτελή έργα, του Δημήτρη Αναστασίου, η φιγούρα αποδίδεται στιγμιοτυπικά και με κάθε λεπτομέρεια, θέτοντας το ζήτημα των αποστάσεων και των μεγεθών. Μέσα από τηνσχετικοποίηση, ο θεατής αφοπλίζεται, ερχόμενος σε επαφή με ένα δυσδιάκριτο χάσμα που εξομοιώνει, αλλά και διαφοροποιεί τους δύο κόσμους, τον κόσμο δηλαδή της πραγματικότητας και της Τέχνης. Οι μορφές εμφανίζονται ως αντανακλάσεις ενός αμφίδρομου βλέμματος επικοινωνίας, αναγκάζοντας τον θεατή να έρθει αντιμέτωπος (και μέσα από την παρατηρητικότητά του) με την διείσδυση προς ένα τοπίο «σημείων» πουπροτρέπει στον αναστοχασμό της εικόνας, η οποία γίνεται χάρτης και πλοηγός ενός δαιδάλου συσχετισμών και συνειρμών. Αλλά και στα μεμονωμένα του σχέδια ο Δημήτρης Αναστασίου καταπιάνεται με πολλά και διαφορετικά θέματα, θέτοντας τελικά ως κεντρικό του ζήτημα τους ποικίλους τρόπους ύπαρξης και λειτουργίας της ίδιας της εικόνας. Έξι σχέδια του ζωγράφου εκτίθενται στην έκθεση “Salus Patriae”. Η κα. Νίκη Βλασσιώτου – Παπαδάκη είναι
Διευθύντρια της Αίθουσας Τέχνης “Καπλανών 5”, πτυχιούχος Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών – δικηγόρος, πτυχιούχος Τμήματος Πολιτικών Επιστημών & Διεθνών Σπουδών
Παντείου Πανεπιστημίου |